Χρήση ηρωίνης: ένα σημαντικό μέρος ενός ευρύτερου προβλήματος
Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση δείχνουν ότι στο σύνολο της Ευρώπης η ανέκαθεν επικέντρωση στη χρήση ηρωίνης και στην ενέσιμη χρήση ως κεντρικών στοιχείων του προβλήματος των ναρκωτικών πρέπει να διευρυνθεί λόγω της αυξανόμενης σημασίας της πολλαπλής χρήσης ναρκωτικών και της χρήσης διεγερτικών καθώς και λόγω των αυξανόμενων επιπτώσεων για τη δημόσια υγεία από την ευρεία διάδοση της χρήσης κάνναβης. Παρ’ όλα αυτά, σε πολλές χώρες, τα οπιοειδή (και κυρίως η ηρωίνη) παραμένουν το κύριο ναρκωτικό από το οποίο επιδιώκουν να απεξαρτηθούν τα άτομα που προσφεύγουν σε θεραπεία, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 60% του συνόλου των καταγεγραμμένων αιτήσεων για θεραπεία το 2004 — και από τον αριθμό αυτό λίγοι περισσότεροι από τους μισούς (53 %) ανέφεραν ότι κάνουν ενέσιμη χρήση του ναρκωτικού.
Σχεδόν 25% των αιτήσεων για θεραπεία απεξάρτησης από τα οπιοειδή υποβάλλονται από άτομα ηλικίας 35 και άνω. Μόνο 7% των ατόμων που κάνουν αίτηση για θεραπεία για πρώτη φορά είναι ηλικίας κάτω των 20 ετών. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία που αφορούν τις αιτήσεις για θεραπεία απηχούν τον αριθμό των ατόμων που κάνουν αίτηση για θεραπεία κατά την υπό εξέταση περίοδο και δεν περιλαμβάνουν τα άτομα που συνεχίζουν τη θεραπεία απεξάρτησης· συνεπώς ο συνολικός αριθμός ατόμων υπό θεραπεία είναι σημαντικά μεγαλύτερος. Στο σύνολο της Ευρώπης η σημαντική αύξηση σε θεραπείες υποκατάστασης των ναρκωτικών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σημαίνει ότι το σύστημα θεραπείας περιλαμβάνει έναν αυξανόμενο – και γηράσκοντα – πληθυσμό ατόμων με προβλήματα ηρωίνης, που το πιθανότερο είναι να χρήζουν περίθαλψης και να παραμένουν βασικοί αποδέκτες των πόρων για πολλά ακόμα χρόνια.
Η ηρωίνη που καταναλώνεται στην ΕΕ παρασκευάζεται πρωτίστως στο Αφγανιστάν. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι μεγαλύτερες ποσότητες ηρωίνης εξακολουθούν να κατάσχονται στην Ευρώπη, και, ως αποτέλεσμα της αύξησης των κατασχέσεων στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ιδίως στην Τουρκία), η περιοχή αυτή ξεπέρασε για πρώτη φορά την Δυτική και την Κεντρική Ευρώπη ως προς τις κατασχεθείσες ποσότητες. Αυτή η αυξανόμενη τάση στον αριθμό κατασχέσεων ηρωίνης όχι μόνο υπογραμμίζει την αξία της συντονισμένης δράσης κατά της διακίνησης ναρκωτικών σε ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά επίσης εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο της αυξημένης παραγωγής ηρωίνης στην ευρωπαϊκή αγορά. Δεν διακρίνονται σαφείς τάσεις όσον αφορά τη μέση καθαρότητα· ωστόσο, η τάση των τιμών την πενταετία (1999–2004), με διόρθωση ώστε να ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός, είναι πτωτική στις περισσότερες χώρες. Παρ’ όλα αυτά, αν και η ηρωίνη είναι πιο άμεσα διαθέσιμη και φθηνή στην Ευρώπη δεν υπάρχουν ακόμα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το γεγονός αυτό επηρεάζει τα συνολικά επίπεδα χρήσης. Οι συνολικοί δείκτες υποδηλώνουν ότι η επίπτωση νέων περιπτώσεων χρήσης ηρωίνης συνεχίζει να παρουσιάζει πτωτική τάση στην Ευρώπη μέσα στα πλαίσια μιας μάλλον σταθερής κατάστασης — με ένα σημαντικό πλέον ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα με οπιοειδή να υποβάλλονται σε θεραπεία υποκατάστασης, τουλάχιστον σε κάποιες χώρες. Από τα άτομα που ζητούν για πρώτη φορά θεραπεία απεξάρτησης ο αριθμός ατόμων με σοβαρό πρόβλημα οπιοειδών μειώνεται στις περισσότερες χώρες. Παρ’ όλα αυτά, πρόκειται για έναν χώρο όπου έχουν παρουσιαστεί και στο παρελθόν κύματα επιδημικής χρήσης και άρα δεν υπάρχουν περιθώρια για εφησυχασμό.
Στη φετινή έκθεση υπάρχουν ανησυχητικοί δείκτες ότι ο αριθμός των συνδεόμενων με τα ναρκωτικά θανάτων, ο οποίος γενικά παρουσιάζει μείωση από το 2000, αυξήθηκε ελαφρώς στην πλειονότητα των χωρών το 2004. Είναι πολύ νωρίς για να κριθεί εάν αυτές οι μικρές αλλαγές προαναγγέλλουν μια μακροπρόθεσμη αλλαγή, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι οι συνδεόμενοι με τα ναρκωτικά θάνατοι αντιπροσωπεύουν μία από τις σοβαρότερες επιπτώσεις της χρήσης παράνομων ναρκωτικών στη δημόσια υγεία. Αν και η αναλογία των συνδεόμενων με τα ναρκωτικά θανάτων στους νέους φθίνει, προς υποστήριξη των ενδείξεων ότι οι νέες περιπτώσεις ενέσιμης χρήσης ηρωίνης παρουσιάζουν μείωση, σύμφωνα με διαθέσιμες εκτιμήσεις, σε αστικό περιβάλλον, της θνησιμότητας που οφείλεται σε συνδεόμενους με τα ναρκωτικά θανάτους (υπερβολική δόση και λοιποί παράγοντες), επί του παρόντος 10-23% της συνολικής θνησιμότητας των ενηλίκων ηλικίας 15-49 ετών μπορεί να αποδοθεί στη χρήση οπιοειδών.